Fauna i flora

Rośliny

Gmina Ogrodzieniec jest bardzo zróżnicowanym, a zarazem interesującym terenem pod względem przyrodniczym.

Występują tutaj biocenozy suche i podmokłe tereny, oraz różnorodne siedliska nawapienne. Napotyka się tutaj roślinność charakterystyczną dla stref górskich, jak również typowo ciepłolubną. Przyczyną takiej różnorodności jest przede wszystkim zróżnicowana rzeźba terenu, mikroklimat oraz różne typy gleb. Bardzo ważnym elementem są również tereny bezleśne, murawy wapienne i łąki z ogromnie bogatą florą naczyniową.

W zachodniej i zachodnio-południowej części gminy Ogrodzieniec wyróżnia się 45 zespołów roślinnych, wśród których największe to bory sosnowe, lasy bukowe, świerkowe oraz brzozowe, ponadto możemy podziwiać przepiękne modrzewie.

Rzadziej spotykane są dęby, osiny, wierzby pospolite i klony. Wśród wszystkich zbiorowisk roślinnych zaobserwowanych na terenie gminy niewątpliwie największą powierzchnię zajmują wymienione wyżej bory sosnowe. Porastają ubogie siedliska z przewagą gleb bielicowych, o odczynie kwaśnym. Struktura tego zbiorowiska jest zazwyczaj 3 lub 4 warstwowa.

Wśród lasów bukowych najczęściej spotykane są płaty kwaśnej buczyny niżowej. Niektóre płaty buczyny dzięki obecności takich gatunków, jak konwalia majowa, turzyca palczasta, przytulia wiosenna, tworzą łagodne przejście do termofilnej buczyny storczykowej. Typowe jej płaty spotyka się w szczytowych partiach wzniesień na stokach o ekspozycji południowej. Są to siedliska suche i ciepłe, gdzie tworzą się gleby rędzinowe.

Dużą role odgrywają tutaj storczyki, stąd też wzięło się określenie buczyny storczykowej. Występuje tutaj m.in. buławnik, kruszczyk, listera jajowata, gnieźnik leśny. Natomiast w żyznej buczynie sudeckiej przeważają geofity, głównie żywiec dziewięciolistny i cebulkowy, licznie rośnie również bluszcz pospolity, szczyr trwały, zdrojówka rutewkowata, zawilej gajowy i żółty. Odrębne zespoły krzewów i zarośli rosnących przy skałkach reprezentowane są przez jałowiec, tarninę, bez czarny, dziką różę, leszczynę oraz głóg.

Występuje tutaj 700 gatunków roślin naczyniowych, w tym 35 ściśle chronionych, 12 gatunków częściowo chronionych, 21 górskich, 2 gatunki podgórskie i 111 rzadkich. Bardzo popularne są licznie występujące owoce leśne, a mianowicie jeżyny, poziomki, jagody, maliny, a także borówki.

Runo leśne tworzą także: brusznica, kostrzewa owcza, śmiałek pogięty oraz różne gatunki mszaków.

Na terenie Góry Birów ciekawostką jest malina moroszka o białych owocach, która pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego.

W rejonie Podzamcza występują 202 gatunki roślin w tym 5 całkowicie chronionych, należą do nich m.in. dziewięćsił bezłodygowy, buławnik wielkokwiatowy, kruszczyk szerokolistny, goryczka orzęsiona, rojnik pospolity oraz 4 gatunki częściowo chronione.

W rejonie Ryczowa zaobserwowano 37 stanowisk zbiorowisk roślinnych. Występują tam bardzo cenne niewielkie fragmenty lasu jaworowego na załamaniach skalnych, murawy naskalne z pięciornikiem wiosennym, a także murawy kserotermiczne.

Najciekawsze rośliny to zanokcica zielona, pięciornik wiosenny, dziewięćsił bezłodygowy, rojnik, przebiśnieg przylaszczka, pierwiosnek lekarski, rozchodnik ostry, pięciornik gęś, posłanek kulturowy, dziurawiec zwyczajny.
Łącznie na terenie Ryczowa występuje około 740 gatunków roślin naczyniowych oraz 110 taksonów mszaków. Znajduje się tu również 28 gatunków roślin całkowicie chronionych, 13 chronionych częściowo, 30 górskich, 123 gatunki rzadkie. W rejonie Wielkiego Grochowca i Straszykowych Skał występuje 190 gatunków roślin naczyniowych, w tym 18 prawnie chronionych oraz murawy kserotermiczne.

Interesującymi elementami rzeźby, związanymi z przeobrażonymi osadami rzecznymi, są piaszczyste formy eoliczne w postaci pokryw i wydm. Zjawisko to możemy obserwować w obniżeniu pomiędzy skałkami w okolicach Ryczowa i Żelazka, zwane są one czasem „Ryczowską Pustynią”, czy też „Babskim brzuchem”.

Głównie w okolicach Józefowa rozwijają się bogate w mszaki torfowiska. Znajduje się tu wiele rzadkich i prawnie chronionych gatunków takich jak: centuria pospolita, kruszczyk błotny, bobrek trójlistkowy, dziewięciornik błotny, mlecz błotny.
Na terenie Podzamcza obserwuje się różnorodne typy zbiorowisk roślinnych, zarówno naturalnych (naskalne murawy, kserotermiczne) jak i pochodzenia antropogenicznego (łąki, pola uprawne i sztuczne zalesienia).
Najbardziej interesujące są zbiorowiska naturalne i półnaturalne, do których należą: zespół zanokcicy skalnej i zanokcicy murowej. Rozwija się ona przeważnie w szczelinach skał, a także w murach samego zamku. Na płaskich powierzchniach naskalnych gdzie znajduje się więcej materii organicznej rozwija się murawa z oleśnikiem górskim. Rośnie tutaj między innymi przelot pospolity, szałwia okręgowa, krzyżownica zwyczajna, przetacznik kłosowy, posłonek pospolity. Natomiast na skałach i w ich otoczeniu występuje zbiorowisko z wierzchliną spłaszczoną.

Najliczniej reprezentowane są archeofity, wśród których znajdujemy chabra bławatka, kąkol polny i miotłę zbożową.
Na pograniczu gminy Ogrodzieniec i gminy Pilica występują zespoły o ciekawych roślinach . Są to:
- Brzuchacka Skała - z buczyną typu sudeckiego oraz kwaśna buczyna nizinowa z roślinami chronionymi,
- Góra Gurdziel koło Ryczowa - gdzie występuje 14 chronionych gatunków roślin i wiele innych.
Pozostałe elementy roślinności to zbiorowiska nieleśne. Do tej grupy zaliczamy zarówno syntaksony reprezentujące roślinność naturalną, półnaturalną oraz synantropijną . Pierwszą podgrupę stanowią zespoły roślinności wodnej, szuwarowej, torfowiskowej, łąkowej i murawowej.
Niezwykle ciekawy świat roślinny wzbudza ogromnie zainteresowanie zarówno botaników, miłośników przyrody, jak również wszystkich osób, które niewątpliwie zauważają piękno szaty roślinnej Gminy Ogrodzieniec.

Zwierzęta

Do najciekawszych i jednocześnie największych ssaków występujących na terenie Gminy Ogrodzieniec możemy zaliczyć jelenie, sarny oraz licznie występujące dziki, natomiast do mniejszych należą: lis, borsuk, kuna leśna, kamionka, jeż pospolity, tchórz, łasica i mysz leśna oraz zające i wiewiórki. Na terenach rolnych napotykamy kuropatwy, bażanty, przepiórki, świergotki łąkowe, pliszkę żółtą i siwą.

Największą osobliwość stanowią tutaj nietoperze, wśród których jest wiele gatunków rzadkich, takich jak: nocek orzęsiony, nocek Natterera, nocek łydkowłosy, nocek Bechsteina, podkowiec mały i duży. Idealnym schronieniem dla nietoperzy są szczeliny skalne.
Popularne są tutaj ptaki drapieżne, takie jak jastrzębie, myszołowy, krogulce, gołębiarze, pustułki i kobuzy, przy odrobinie szczęścia można również spotkać nielicznie występującego trzmielojada. Na terenach leśnych i zabudowanych można napotkac parę płomykówek, natomiast w dziuplach kryją się sowy: sowa uszata i puszczyk.

W kompleksach leśno-skalnych występują kruki, wrony, kawki oraz dzięcioły: duży, mały, średni, czarny, zielonosiwy, zielony oraz krętogłów. Z ptaków śpiewnych wyróżniamy jaskółki, sikorki, muchołówki, pełzacze, kowaliki, pleszki, białorzytki, strzyżyki, gile i kosy.

Na terenach otwartych, suchych i jałowych występuje pokrzewka jarzębata, srokosz i skowronek polny. Na stawach i rzekach obserwujemy zimorodka, kokoszkę wodną, łyskę, łabędzia niemego oraz różne gatunki kaczek.

Na skałach z roślinnością kserotermiczną występują rzadkie okazy motyli jak paź królowej, wszystkie rusałki: ceik, kratnik, pokrzywnik, admirał, osetnik, pawik, zawisaki, kraśnik sześcioplamek.

Licznie występują tutaj owady (błonkówki, muchówki, pajęczaki, pluskwiaki, chrząszcze i inne), zgrupowane głównie w lasach, na polach i nad wodami. Świat gadów i płazów reprezentowany jest przez żyworodną rzekotkę drzewną, zaskrońca zwyczajnego, żmiję zygzakowatą, padalca zwyczajnego, żabę trawną, żabę wodną, ropuchę szarą, kumaka górskiego oraz gniewosza plamistego zwanego popularnie miedzianką czy jaszczurką zwinką.
Na całym obszarze gminy, gdziekolwiek się zawędruje, najrozmaitsze drzewa, krzewy i rośliny zachwycają pięknem dekorując różnorodne skałki, wąwozy i doliny. Prawie w każdym zakamarku gminy dają się słyszeć odgłosy z bogatego świata zwierząt.