Zamek Ogrodzieniecki

 

Na dziedziniec przedzamcza prowadziła przez niewielką fosę, potężna brama z mostem zwodzonym. Zaraz przy bramie z lewej strony widać ruiny renesansowej warowni, wozowni i stajni. W dalszej części przedzamcza znajdują się zbudowane ok. 1600 roku - gorzelnia i browar. Dziedziniec turniejowy zajmował 3,5 ha. Naprzeciwko głównego wyjazdu znajduje się zamurowana „brama gospodarcza”, natomiast nieco na lewo „brama z bastionem”. W najwyżej położonym punkcie dziedzińca usytuowane jest pomieszczenie dawnej wartowni, a obok wejście do naturalnej wnęki w skale, nazywanej „męczarnią” lub „katownią Warszyckiego”. W rzeczywistości była to strażnica. Z miejsca tego rozciąga się bowiem doskonały widok na cały teren przy zamku oraz okolicę. Pasmo murów otaczających zamek przerywają dwie skały zwane „Górnymi”, są to „Dwie Siostry” i „Korkociąg”. Na ich szczycie rozpalano ogniska sygnalizacyjne, w celu przestrzegania przed niebezpieczeństwami, jak również zapowiadano początek wyprawy wojennej, ogłaszano turniej itp. Dziedziniec przedzamcza w razie niebezpieczeństwa służył również jako schronienie dla mieszkańców okolicznych wsi. Uprawiano na nim również zboże i wypasano bydło.

 

Mur obronny ciągnie się nieregularnie na długości 400 m, a w dolnych jego partiach widać otwory strzelnicze zwane „kluczami”. Dostępu do bramy głównej zamku broniła ogromna, głęboka fosa z podnoszonym mostem. Wrota bramy były dębowe, a w nich znajdowała się ogromna furta pokryta żelazną łuską oraz żelazna zapora. Dolna część wieży zbudowana jest z potężnych bloków kamiennych i do trzeciego piętra jest kwadratowa, natomiast od czwartego okrągła. Szczyt wieży prawdopodobnie był pokryty miedzianą kopułą. Nad sklepieniem bramy z renesansowym portalem znajduje się wnęka, w której jeszcze w 1923 roku była tablica fundacyjna Seweryna Bonera z łacińskim tekstem. Po obydwu stronach tej wnęki znajdują się herby, z których lewy można jeszcze odczytać. Widać na nim podwójną lilijkę andegaweńską. Na tymi tarczami herbowymi wyrzeźbiono głowy lwów.

 

Parter czyli przejazd jest oddzielony od pierwszego piętra wczesnorenesansowym gzymsem. Na pierwszym piętrze znajdowało się pomieszczenie nazywane „schowaniem”. Natomiast na drugim piętrze usytuowana była strzelnica, do której można było się dostać jedynie z ganku na dziedzińcu. Nad strzelnicą, na trzecim piętrze znajdowała się kwadratowa, bogato zdobiona kaplica pod wezwaniem św. Trójcy (1538). We wnętrzu zachowały się jeszcze resztki kamiennych żeber (pozostałość po późnogotyckim sklepieniu). Pod kaplicą wieża przybiera kształt cylindryczny. Kondygnacja ta służyła wyłącznie do celów obronnych – znajdowały się tam stanowiska dla dział oraz pomieszczenia dla obsługi. Wejścia do poszczególnych pięter znajdowały się od wewnętrznej strony dziedzińca głównego. Dotarcie do baszty bramnej było możliwe tylko z ganków lub komnat mieszkalnych. Wieża bramna została wzniesiona w latach 1530 – 1545. Po przejściu przez bramę główną wchodzi się na dziedziniec główny.

 

W XII lub XIV wieku znajdowało się tak kilka chat grodziska bronionego od północy palisadą a od pozostałych stron potężnymi blokami skalnymi, wysokimi na około 10 m. Dziedziniec kształtem zbliżony jest do kwadratu i otoczony z trzech stron skałkami. Do skały usytuowanej z prawej strony przybudowane są pomieszczenia gospodarcze zwane „sklepikami”. Przy południowym skrzydle mieściła się spiżarka. Natomiast w samym narożniku zaczynała się główna czterobiegowa klatka schodowa, która łączyła ganki na wszystkich kondygnacjach zamku. Na dziedzińcu można zobaczyć zbiornik na wodę (XIV w.). Posadzka dziedzińca jest pochylona w kierunku północnym, co umożliwiało utrzymanie go w czystości. Układ krużganków zamku był skomplikowany, ponieważ żaden z nich nie obiegał dziedzińca dookoła. Ten szczególny element nadawał zamkowi oryginalny i malowniczy wygląd. Piwnice istniały jedynie w północnym skrzydle zamku. Po kolei mija się piwniczkę, a następnie w dół schodzi się do piwnicy „ze studnią” i piwnicy „kuchennej”. Po lewej stronie natomiast znajdowała się mała piwniczka, z której schody prowadziły na dziedziniec. Idąc od dziedzińca do pierwszych schodów do piwnicy wchodzi się do dawnej izby, z której kręte schody prowadzą na drugie piętro. Mija się tam „sekret” czyli ubikację, dalej przez wąski, wykuty w skale korytarz przechodzi się do jednotraktowego pomieszczenia zamku, zwanego „wysokim”. Prawdopodobnie w tym miejscu odkryto najwięcej elementów architektury murowanego zamku gotyckiego z XV wieku. Zamek wysoki połączony był ze skrzydłem południowym (zamek średni) murem kurtynowym. Wzdłuż muru prowadził wewnętrzny ganek ze schodami. Z wspomnianej wcześniej izby (koło kręconych schodów), przechodzi się przez drugą izbę, a później w lewo do niewielkiej izdebki kuchennej (dla kucharza i pomocników). Z tej izby przechodzi się do obszernej kuchni. Stamtąd nowoczesnymi schodami wchodzi się do sal na pierwsze piętro.

 

Zamek był zaopatrzony w beluard – drugie co wielkości stanowisko obronne w Europie. W jego dolnej części miały swoje pomieszczenie kobiety, natomiast górna część była przeznaczona dla rycerzy. Działa skierowane były we wszystkie strony, co umożliwiało prowadzenie dalszej walki, nawet po częściowym zdobyciu zamku przez napastników. Tutaj znajdowała się również przedbonerowska część zamku gotyckiego. Przyziemie tej budowli zbudowane zostało na skale. Powyżej znajdował się pokój marmurowy wybudowany w latach 1649 – 1665r. Pomiędzy beluardem a kurzą stopą powstał na początku XVII wieku dziedziniec gospodarczy. Mur otaczający ten dziedziniec został wybudowany później (ostatnia chronologicznie budowla kompleksu zamkowego). Na dziedziniec gospodarczy prowadziła niewielka brama wzmocniona żelaznymi kratami. Dziedziniec ten zyskał miano gospodarczego, ponieważ znajdowały się tu warsztaty napraw, magazyny i prawdopodobnie ptaszarnia. W celu wzmocnienia obronności zamku wzniesiono od zachodu przy kurzej stopie trzeci dziedziniec, będący obronnym. Został on otoczony grubym murem, a w jego południowo – zachodniej części usytuowano wieżę. Na każdej kondygnacji tej dwupiętrowej wieży umieszczono działa, skierowane we wszystkich kierunkach. Jedyne dojście do dziedzińca prowadziło z kurzej stopy. Głębokie fosy, strome urwiska i grube mury, oraz wielka siła ognia czyniły tą część zamku nie do zdobycia i ona też zachowała się w najlepszym stanie.